بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ ج‏79 ؛ ص137

وَ قَالَ ص‏ مِنْ أَقَلِّ مَاأُوتِیتُمُ الْیَقِینُ وَ عَزِیمَةُ الصَّبْرِ وَ مَنْ أُعْطِیَ حَظَّهُ مِنْهُمَالَمْ یُبَالِ مَا فَاتَهُ مِنْ قِیَامِ اللَّیْلِ وَ صِیَامِ النَّهَارِ وَ لَأَنْتَصْبِرُوا عَلَى‏ مِثْلِ‏ مَا أَنْتُمْ عَلَیْهِ أَحَبُّإِلَیَّ مِنْ أَنْ یُوَافِیَنِی كُلُّ امْرِئٍ مِنْكُمْ بِمِثْلِ عَمَلِجَمِیعِكُمْ وَ لَكِنِّی أَخَافُ أَنْ یُفْتَحَ عَلَیْكُمُ الدُّنْیَا بَعْدِیفَیُنْكِرَ بَعْضُكُمْ بَعْضاً وَ یُنْكِرَكُمْ أَهْلُ السَّمَاءِ عِنْدَ ذَلِكَ فَمَنْصَبَرَ وَ احْتَسَبَ ظَفِرَ بِكَمَالِ ثَوَابِهِ ثُمَّ قَرَأَ ما عِنْدَكُمْ یَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ باقٍ وَلَنَجْزِیَنَّ الَّذِینَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ‏[1] الْآیَةَ-[2]

اکهارت تولی

اهمیت خواب ها و مقدمات رسیدن به خواب های صحیح

بررسی عماء» از دیدگاه عرفانی امام خمینی رحمه الله

حجة الاسلام و المسلمین دکتر محمدرضا غفوریان

عماء (ابر باران زای)

به دنبال بحث از آنچه در زبان عرفان غیب ذات حق» گفته می شود و نیز احدیّت» که  نخستین تعیّن می باشد، عارفان مطلب دیگری را پی می گیرند. بررسی این مفاهیم برای  دریافت درست مقصود اهل عرفان ضروری است. واژۀ عماء» نخستین بار در روایات به کار رفته است و سپس اهل عرفان، هر یک به فراخور توان خویش دربارۀ آن سخن گفته اند.

آنچه برای ما مهم می نماید این است که هم نقش و جایگاه این مفهوم و بحث از آن را نیک دریابیم و هم دیدگاه های عارفان را در این باره بکاویم و به ویژه از آراء بلند کسانی چون مرحوم امام آگاه شویم.

دربارۀ جایگاه و نقش این مفهوم، شایسته است که به نکته ای فراگیرتر اشاره کنیم؛ بسیاری از واژه ها و مفاهیم را در دانش هایی چون عرفان و فلسفه می توان یافت که سرچشمۀ پیدایش آن ها در قرآن یا روایات است. بی گمان پیدایش بسیاری از مفاهیم در باب توحید و رستاخیز و راه یابی آن ها به گسترۀ پژوهش های فلسفی و عرفانی، ریشه در آیات کتاب خداوند و روایات معصومان علیهم السلام دارد. اگر در آیات، به خداوند بزرگ ویژگی هایی چون واحد، احد، سمیع، بصیر و. نسبت داده نمی شد، انبوه بحث های موجود در این مسائل به گونه ای که اکنون می بینیم، در فلسفه و عرفان پیدا نمی شد؛ اگر تعبیرهای بلند موجود در خطبه های نهج البلاغه و روایات امامان شیعه، منبع الهام بخش فیلسوفان و عارفان نمی گردید، پس در کدام منبع باید سرچشمۀ پیدایش و گسترش این بحث ها را جست؟

حال آن که برخی کم مایگان و گروهی از غربیان و مستشرقان، این سرچشمه ها را در دیدگاه های اشراقی پیش از اسلام و عرفان های هندویی و بودایی و مانند آن ها می جویند.

گرچه بررسی شایستۀ این مطلب، نیازمند کاوش بیش تر و نگارش نوشته ای خاص در همین موضوع است، ولی یک بررسی نه چندان عمیق آماری دربارۀ اصطلاحات و مباحث موجود در گسترۀ فلسفه و عرفان اسلامی، به خوبی نشان می دهد که انبوه این واژه ها و مباحث چه اندازه رنگ قرآنی و روایی دارند و تنها اندکی از اصطلاحات و مباحث را در جاهای دیگر نیز می توان یافت؛ که تازه آن هم نه عجیب است و نه منحصر به فلسفه و عرفان؛ مگر در دانش های دیگر، هیچ جای پایی از اصطلاحات و بحث های دیگر نیست؟ مگر در دانش هایی که در فرهنگ های دیگر، که همسانند و پیش کسوتانی دارند، هیچ داد و ستدی انجام نگرفته است؟ آیا تبادل دانش و فرهنگ، خجسته ترین گونه های داد و ستد نیست؟!

حقیقت آن است که این گونه داوری ها بیش تر از سرِ کم مایگی پیدا شده است و البته در برخی موارد نیز رنگ و بوی انگیزه های دیگری را می توان یافت.

این انگاره ها حتی در درون اندیشمندان مسلمان نیز دیده می شود. آنان که با سبک و روش فلسفی و عرفانی در دین پژوهی همراه نیستند، همین داوری خام را بازگو می کنند.

با این همه، الهام گیری فیلسوفان و عارفان مسلمان از سرچشمه های قرآن و نهج البلاغه و دیگر روایات به اندازه ای روشن است که پذیرش آن، نیازمند بررسی گسترده و عمیق هم نیست.

البته همۀ این سخنان بدین معنا نیست که آنچه فیلسوفان و عرفای ما گفته اند، بی هیچ کم و کاستی، همان چیزی است که در پیام آسمانی یا سخن معصوم آمده است، بلکه مقصود، الهام بخشی و سرچشمه بودن این منابع است. البته سرشت کار علمی، تلاش منصفانه برای رسیدن به حقیقت می باشد و پیدایش لغزش در این راه، گریپذیر است. همواره بخشی از کوشش ارزشمند پژوهشگران نیز به زدودن همین خطاها بر می گردد.

به هر روی، سخن را کوتاه کرده و در این باره سفارش می کنیم که دوست داران می توانند به نوشته های پر بار مرحوم شهید مطهّری بنگرند. ایشان در مقدّمۀ جلد پنجم اصول فلسفه و روش رئالیسم و اوایل بخش دوم سیری در نهج البلاغه  و درس سوم از درس های آشنایی با عرفان از کتاب آشنایی با علوم اسلامی در این زمینه، سخنان سودمندی دارند. در کتاب سوم، حتی از مستشرقان و غربیانی چون نیکولسون و ماسینیون در تأیید دیدگاه خویش، اعتراف های روشنی را نقل می کند که آنان نیز منبع اصلی عرفان اسلامی را قرآن و سنّت می دانند.

نه

سوگوار تو نیستم

بر آسمان می‌گریم که همچنان واژگون مانده است
بر خورشید می‌گریم که همچنان بیهوده با ابرها مجادله می‌کند
بر ماه می‌گریم که همچنان شب را به دنبال می‌کشد

اما بر تو نمی‌گریم

از کدام سیاره آمده بودی
که با زمین کنار نمی‌آمدی، مگر آنکه با گام‌هایت همراه باشد؟

به کدام سیاره برگشته‌ای
که زمین از همیشه تباه‌تر و بیهوده‌تر به گرد خود می‌گردد؟


تقدیر درخت به خاک افتادن است
تقدیر گوسفند قربانی شدن
تقدیر گرگ گلوله‌خوردن
و تقدیر آدمی جان سپردن
تو اما پشت تقدیر را به خاک رساندی
و ماندی 
اما نه بر زمین
و نه در آسمان
بر نطع جاودانگی نام خداوند
در معراجی بی‌بازگشت

چگونه می‌توان تو را در سوگواری به پایان رساند؟
سوگواران ناگزیرانند
و تو ناگزیری را به پایان رسانده‌ای

نه، من باری سوگوار تو نیستم
اما پرسشی با من است 
همچون ترکشی کوچک
خلیده در جگرگاه:

چگونه از قطعنامه تحمیلی بیرون ماندی؟
و کربلای خود را به فرجام رساندی؟
قطعنامه یکایک ما را حتی از خاطر خود ما برد
چندان که اربعین ما
پیاده به کربلا رفتن شد

و اربعین تو رستاخیزی است که جهان را سراسیمه می‌کند.»

غرر الحكم و درر الكلم ؛ ؛ ص158

إتّهموا عقولكم‏فإنّه من الثّقة بها یكون فی الخطاء

۴- برنامه ­ریزی چیست؟ در تاریخ کهنظر می­‌کنیم، تا دهه سوم قرن بیستم نام و نشانی از برنامه ­ریزی نمی­ یابیم. برنامه ­ریزی در تدوران اخیر تجدد پیش آمده است، البته بشر از آغاز وجودش کم و بیش از اختیار و قدرتتصرف برخوردار بوده و به کارهای شخصی و خانوادگی و ی نظم تازه می‌­داده است،اما نظم­ بخشی تا دوره جدید بیشتر به معنی بازگرداندن و مطابقت دادن امور بانظام طبیعی یا مستقر بوده است. در عصر جدید جامعه به معنی خاصی که در جامعه­ شناسی از آن بحث می­‌شود به وجودآمد. جامعه یک نظم خاص بشری است که قانونش را خود وضع می­ کند و مسائلش بی رجوع به بیرون حل می­ شود. جامعه جدید گر چه صورت کلیو اجمالی اش در آثار شاعران و نویسندگان دوران رنسانس پدیدار شده است، آن را بابرنامه­ ریزی نساخته­ اند. این جامعه با ظهور تفکر بشریت ­مدار و پدید آمدنبشری دیگر یعنی بشر جهان­ ساز و با اثبات خودبنیادی بشر در فلسفه و ادب جدید بهوجود آمد و تا آغاز قرن بیستم رشد کم و بیش طبیعی و ارگانیک داشت و تا وقتی که اینسیر رشد، متعادل بود طرح برنامه هم ضرورت و وجهی نداشت، حتی مارکس هم که بعضیتعارض­ های جامعه جدید را دریافت و آن را نشان داد، از برنامه ­ریزی نگفت،بلکه انقلاب را درمان درد دانست؛ یعنی فکر می­ کرد دیالکتیک جامعه و تاریخ از طریق انقلاب تعادل را بهزندگی اروپا (و جهان) باز می­‌گرداند. او نمی ­دانست که پیروانش در انقلابی که بی­‌وقتو بی­‌جا در روسیه روی خواهد داد، عدم تعادل را بیشتر می‌­کنند و بعد برای هماهنگ­‌سازیو برقراری تعادل ناگزیر به طراحی برنامه­ می­ شوند. برنامه ­ریزی را بلشویک ­ها آغاز کردند، امااروپای غربی هم که بر وفق لیبرالیسم فکر می­‌کرد جامعه (و بازار) خود تعادلرا حفظ می­‌کند، پس از جنگ جهانی دوم ناگزیر به برنامه ­ریزی شد. برنامه­ ریزی دخالت باقیمانده خرد کارسازیا کاربرد این خرد برای تعادل ­بخشی به شئون جامعه و مقابله با بحران­ها یا بناینظمی شبیه به تجدد در جهان قدیم است؛ یعنی برنامه ­ریزی به زمان و دورانبازسازی و ترمیم تعلق دارد. اکنون اروپا و امریکا هم به برنامه ­ریزی رو کرده ­اند.جهان در حال توسعه و توسعه ­نیافته هم اگر توسعه می­‌خواهد جز به مدد برنامه ­ریزیدرست به مقصد نمی ­رسد. مع­‌هذا این توهم نباید به وجود آید که هر کاری در جهانهمواره با برنامه ­ریزی بوده یا با برنامه ­ریزی به هر مقصودی می­‌توان رسید.البته با برنامه ­ریزی -اگر برنامه درست طراحی شده باشد- می­‌توان تحولی در اقتصادو ت و جامعه نیازمند توسعه پدید آورد، اما این را هم بدانیم که هر برنامه­ توسعه اجتماعی بازسازی یا شبیه­ سازی مدلی است که قبلاً به نحویتحقق یافته است و آن را کم و بیش می­‌شناسیم، یعنی نظامی را که نمی‌­شناسیم، نمی‌­توانیمطراحی کنیم مگر اینکه مراد از طرح، طرح کلی باشد که نه با محاسبه بلکه در تفکرپدید می­ آید، ولی این طراحی را برنامه ­ریزی نمی‌­دانند. زمان­بندی هم ندارد ومسئولیت اجرای آن برعهده سازمان­های حکومتی و خصوصی نیست.

تفکر؟

1-   در وضعیت بودن است(در عالم بودن)

2-   احوال است

احوال با قلب است:

رؤیت قلبی است(کشف)

رویت کیفیت است( ربارنی کیف )

کیفیت و نسبت درتقدیر است

تقدیر واقعیت بیرونیو تحقق است(حق ، الحق)

n     تفکر رسوخ در واقعیت است

 تفکر اصل و بنیاد است

اساس و بنیاد اموراست

(موجود- وجود= درنسبت ها اشکار می شود)

تفکر وجودی- نهماهیتی

تفکر توجه به شرطامکان ممکن-شرط بودن موجودات است

در مواجهه با وضعیت(نسبتها)

راه آشکار می شود

(حال حاضر=گذشته –آینده )

در راه مشکل ها خودشرا نشان می دهد

مشکل اگر فهم شودسوال متولد می شود

الكافی (ط - دارالحدیث) ؛ ج‏1 ؛ص431

قَالَ: قُلْتُ: أَصْلَحَكَاللَّهُ، كَیْفَ یَعْلَمُ أَنَّ الَّذِی رَأى‏ فِی النَّوْمِ‏ حَقٌّ، وَ أَنَّهُ مِنَالْمَلَكِ؟

قَالَ: یُوَفَّقُ لِذلِكَ‏ حَتّى‏ یَعْرِفَهُ،

لَقَدْ[3] خَتَمَ اللَّهُ بِكِتَابِكُمُالْكُتُبَ، وَ خَتَمَ بِنَبِیِّكُمُ الْأَنْبِیَاءَ»

این یعنیاینکه در مواجهه  با ملک نباید حکم صادرکنیم

به "انتظار" تحقق و حقیقت می نشنیم تا  با تحقق آشکار شود

اینگونهشناخته می شود که ملک بود

در حال گذراندن تجربه‌ای شگفت هستیم. همه ما ایرانیاناحساس غریبی داریم. نوروز» که بزرگترین جشن ‌ مهرورزی و شادی ماست، امسال به سببشیوع کرونا، صورت دیگری پیدا کرده است. نوروز» هنگامهٔ باهم بودن است و کرونا مارا از یکدیگر» جدا ساخته

این وضع شاید بهانه مناسبی باشد که اندکی در باره دیگری»درنگ کنیم.

در بحران کرونا باید از دیگران» دور باشیم و از خود درمقابل آنها مواظبت کنیم. خطر ابتلا به بیماری، باعث شده که با دقت و وسواس بهدیگری» بنگریم.اما دیگری» همیشه این‌گونه نیست و حتی در همین شرایط بحرانی برای رهاییاز بحران، چشم به دیگرانی» دوخته ایم که درمان کنند و دارویی برای بیماری بیابند.پس هر چه هست در دایره دیگران»یم. دیگری» هم بهشت من است و هم جهنم من، هم دردمهست و هم درمانم. دیگری» از شگفت‌آورترین موضوعاتی است که هر کس به گونه‌ای آن رادرک و تجربه می کند.

دیگری» در هزار چهره ظاهر می‌شود و بر من تأثیرات متفاوتیمی گذارد.

منهمواره در دایره‌ای سیر می‌کنم که دیگری» با من است و همه احوال، احساسات، افکارو رفتارهایم نسبتی با او دارد.

حال می‌توانیم به وجوه دیگری از نسبت‌داری با دیگری»بنیدیشیم. نسبت من با دیگری» تابع چه اموری است؟ در چه شرایطی و با چهزمینه هایی دیگری» باعث آرامش و شادی و مهربانی من می شود و چرا و چگونه دیگری»باعث ناآرامی و خشم و پرخاش و ستیزه‌گری من؟ این گونه پرسشها را به صورتهای مختلفمی‌توان پیش برد و مایه‌ای برای تفکر قرار داد. اما در اینجا بگذارید این رشته رابه شرایط امروز ایران پیوند دهیم.

کرونا نگاه ما به جسمِ دیگریِ» مبتلا را حسّاس کرده، اما لازماست که این تجربه را به تجربه بنیادی‌تری تبدیل کنیم و به دیگری» با تماموجوه و مراتبش بنگریم.

بگدارید پرسشها را کمی ملموستر کنیم. چرا آمار طلاق ومشاجرات خیابانی اینقدر زیاد است؟ چرا سیل مهاجرت از ایران به روندی عادی تبدیلشده است؟ چرا فضای وسایل ارتباط جمعی، به خصوص رسانه‌های اجتماعی مقابله‌جویانه ودیگرستیزانه» است؟ چرا به محض هر رویداد جدیدی صف ‌کشی و جدال آغاز می‌شود؟ چراپرخاش و تمسخر و دشنام رواج دارد؟ چرا فضای ذهن و فکر ما این‌قدر درگیر چالش‌هاست؟چرا در هر رویدادی اغلب در جستجوی دیگری»های مقصر،‌توطئه‌گر و جنایتکارند؟….

آیا این شرایط عادی است؟ آیا از این وضع گریزی نیست؟

تجارب تاریخ معاصر جهان نشان داده که قدرتِ ملتها نسبت مستقیمیبا هم‌گرایی،‌ وفاق و تاب‌آوری در مقابل تفاوت و اختلاف دارد. اگر جز این باشد،روندها به سوی افزایش تقابل و خشونت پیش خواهد رفت. شرایط امروز جهان، به خصوصخاورمیانه مقتضی حساسیت نسبت به نحوه رفتار با دیگری» است. قرار گرفتن درچرخه خشونت بزرگترین بلای بیشتر کشورهای جهان است. در کشورهای مبتلا به رفتارهایستیزه‌آمیز باید به فکر راههای خروج از چرخه خشونت و مقابله‌جویی بود. چطور می‌توانرفتارهای ستیزه‌آمیز و خشونت‌بار را به رفتارهایی تبدیل کرد که باعث مفاهمه،نوعدوستی و مشارکت شود؟ باید این‌گونه پرسشها را بارها و بارها و در موقعیت‌هایمتفاوت تکرار کرد.

در شرایط ناشی از بحران کرونا از یکدیگر» دوریم و درنزدیک شدن به دیگری» احتیاط می‌کنیم. می‌توانیم این وضع را بهانه‌ای قرار دهیمو به نحوه نسبتی که با دیگران» داریم ژرفتربیندیشیم. دراین صورت شاید وقتی که این شرایط به پایان رسید‌ و دوباره به هم نزدیک شدیم، بادقّت بیشتری به دیگری» بنگریم. نه تنها به جسم دیگری»‌ بلکه به دیگری» با تمامیوجوه و آثارش. از اکنون به این بیندیشیم که چطور می‌توانیم در کنار یکدیگر» زندگیکنیم، ‌در حالی که از خشم و نفرت خالی باشیم. چطور می‌توانیم آرامتر به یکدیگربنگریم؟ چطور می‌توانیم تفاوت و اختلافهای یکدیگر» را برتابیم. چطور می‌توانیمرقابت کنیم اما در دام خشونت نیفتیم؟ چطور می‌توانیم بنویسم و سخن گوییم،‌ امانوشته و سخن‌مان خالی از نفرت باشد و موجب برافروختن و برانگیختن دیگران» نشود؟چطور می‌شود به جامعه ای آرام‌تر، امیدوارتر با همبستگی بیشتر رسید؟

نوروز بزرگترین جشن ملی ما ایرانیان است و ما همراه باتحول در طبیعت،‌ تحول در خویشتن را درخواست می‌کنیم. می‌توانیم سال نو را بادرخواست تحوّل در نحوهٔ نسبت‌مان با دیگران» آغاز کنیم. می‌توانیم برای تقویتمهرورزی و شفقت، با یکدیگر اتفاق کنیم.

ما می‌توانیم یکدیگر» را بیشتر دریابیم.

۲۸ اسفند ۱۳۹۸

علی اصغر مصلح

عن علیإبراهیم، عن محمد بن عیسی ، عن بعض اصحابنا، عن أبی الحسن موسی علیه السلام قال:

إنَّاللَّه عزوجل غضب علی الشیعه، فخیَّرنی نفسی أو هُمْ، فوقیتهم واللَّه بنفسی.

حضرتموسى بن جعفر الكاظم علیه السلام می فرماید:

هماناخداوند بخاطر گناه شیعه بر آنها غضب کرد و مرا مخیر کرد که عقوبت را من از طرف آنهاتحمل کنم و یا خود آنها عقوبت شوند، بخدا قسم! من آن را به *جان خود* خریدم و شیعیانرا حفظ نمودم.

افکار و سخنان نیچه :
نیچه سخنان و حرفهایی را زدهاست که خلاف آن چیزی است که جامعه و مردم آن را در تبادلات اجتماعی دریافته‌اندالبته اگر سخنان نیچه در باب بحث‌های فلسفی پیچیده بود که در محافل فیلسوفان مطرحمی‌شد شاید جای تعجب نبود لکن او سخنانی بسیار عامیانه را که با فرهنگ مردم و منش‌هایمردم سرستیز داشت بر زبان جاری کرده است او این سخنان را بسیار شاعرانه و قدرتمندگفته است بطوری که تأثیرش را گذاشته و کتابهای او از پر فروش‌ترین کتابها گردیدهاست و اندیشه‌اش به بحث گذاشته می‌شود.
او در مورد سقراط حکیم بزرگیونان و معلم اخلاق گفته است که (سقراط یک سوء تفاهم بود) و همچنین در مورد دینمسیحیت نیز که به طرز افراطی از آموزه‌های اخلاقی سرشار است می‌گوید که (مسیحیت یکسوء تفاهم بود).
در مورد خداوند کهداستایوسکی می‌گوید اگر خداوند نباشد هر کاری مجاز می‌شود نیچه گفته است که (خدامرده است). او در مورد خود گفته است که (من انسان نیستم من دینامیتم).
● عقایداخلاقی :
نیچه مدعی است که رانده شدنروحیه دیونیزوسی (یکی از خدایان یونان که مظهر شراب مهمان دوستی و واگذاردن زندگیبود) از سوی روحیه آپولونی (یکی از خدایان یونان که مظهر کرامت و حرمت و با اندیشه‌هاییچون خودت را بشناس و یا از حد و مرزت فراتر نرو) علت انحطاط فرهنگ و تمدن یونانیبوده او معتقد بود که انحطاط فرهنگ یونانی ـ غربی را بهتر از هر جای دیگر می‌تواندر روحیه فلسفی مغرب زمین خواند.
نیچه نخست تحت لوای زرتشتحکیم پارسی با این طرز تفکر مبارزه کرد و چنین گفت زرتشت » را در این رابطهنوشت.او برآمدن انسان جدیدی را که همان (ابر مرد) است اعلام می‌کند۰
نیچه در قبال اخلاق سنتیموضعی کاملاً مخالف اختیار کرد و گفته است که مجموعه اخلاق نیک خواهانه یک سوءتفاهم بود » از نظر او اینکه انسان باید انسانیتش را به معنای تام و تمام در خودمحقق سازد و اینکه رسد آدمی به جایی که به جز خدا نباشد » و اینکه انسان بایداراده و فهم خود را در چارچوب یک زندگی نیک شکوفا کند و در هماهنگی با طبیعت وانسانهای دیگر و خود از عقل و یا از سایر منابع اندیشه مثل وحی کمک بگیرد همه وهمه یک خطای بزرگ است۰ از منظر نیچه انسان زمانی کامل و سعادتمند است که (فراسوینیک و بد) زندگی کنند۰
نیچه اخلاق را از منظرطبقاتی می‌بیند همان گونه که مارکس اقتصاد و جامعه را از این منظر دیده است۰
نیچه اخلاق را نه زایندهفرهنگ جامعه و نه احساسات فرد می‌داند۰ نه نسبی‌گرائی فرهنگی را می‌پذیرد و نهاحساس گرائی را۰
او انسان‌ها را به دو طبقهتقسیم می‌کند طبقه سروران و بردگان که هر کدام از این طبقه اخلاق خاص خود رادارند۰ نزد سروران مفاهیم (نیک ـ بد) همردیف مفاهیم (ادب و بی‌حرمتی) است۰ اینطبقه رفتارها و اخلاقیات که با ترس و یا همدردی مترادف هستند را بد می‌خوانند ورفتار و اخلاق غرورآمیز ـ برتر ـ سرورمابانه ـ خوب هستند۰
این گروه بر توان و قوای خوداعتماد می‌ورزند و درصد ی آرزوها و تمنیات خود بر می‌آیند و بطور طبیعی علیهانسان‌های فرودست خصومت می‌ورزند و فروتنی و گذشت را به مسخره می‌گیرند۰
طبقه بردگان ، اخلاق ،گرایشات و آرزوهای سروران را محکوم می‌کنند۰ در این طبقه همچنان که قدرت و جاه‌طلبیطبقه سروران بد و ضد اخلاق تلقی می‌گردد خصلت‌های بردگان اخلاقی خوب توصیف می‌شوددر حقیقت چون باید از سروران تبعیت کنند و فرمانبردار باشند در نظر آنانفرمانبرداری ، اخلاق خوبی است و غرور اخلاقی بد و همچنین در این رابطه صبر ،مهربانی ، برادری ، هم زیستی ، محبت فضیلت محسوب می شود.
نظام اخلاقی نیچه برآمده ازتصور او از انسان است از اینکه انسان هنگامی به مقام انسانیت نائل می‌شود کهقابلیت‌های انسانی خود را با عقل و اراده محقق سازد از نظر او کاریکاتوری از (ابرمرد)و از زندگی است. از نظر او انسان هنگامی مجال و فرصت شکوفاشدن دارد که بتواند هرگونه مقاومتی را در هم بشکند و از خود ابر مرد بسازد او معتقد است که مراقبت واعمال تحکم بر اراده و فهم (اراده بر قدرت) ، یعنی موتور زندگی را محدود می‌سازد.انسان هنگامی سرور خواهد بود که خود را در دریای جاویدان زندگی در اندازد و با اوپیش رود.
● نگاهانتقادی :
نیچه نه تنها خدا را بلکهانسان را نفی کرده است آن هم با تندترین جملات که تاکنون هیچ کس جرئت ابراز آن رانداشت. نه تنها انسان را فاقد بعد می‌دانست بلکه عقل او را مورد انکار قرارداد.
او انسان را حیوانی ددمنشتوصیف می‌کند و چنین است که بسیاری از مخالفان نیچه در فلسفه او زمینه‌هایی برایپرورش افکار مستبدانه و جنون آمیز (رایش سوم) یافته‌اند و غالباً برتری نژادی ژرمن‌هارا با ابر مردی که نیچه از آن سخن گفته مرتبط می‌دانند۰ اما این نیز واقعیت است کهنیچه نژاد آلمانی را نکوهش کرده است.
در فلسفه او پس از نفی خدا وروح انسان دیگر چه چیز باقی می‌ماند ؟ احتمالاً هیچ و همان نیست انگاری که نیچه بهآن رسیده است.
فهم غلط نیچه از دین و خدا وانسان ، (ابرمرد) او را به (ابر امردی) که به نیهیلسم می‌انجامد تبدیل کرده است هرچند برخی این ابرمرد را (رایش سوم) و برخی (داوینچی) می‌دانند.
● مقایسهنظام اخلاقی نیچه :
در صورتی که نظام اخلاقینیچه را با نظام اخلاق دینی مقایسه کنیم به نتایج جالب توجه می‌رسیم.۰ ابر مردنیچه را با لباس مذهب و دین در نظام اخلاق دینی فراوان داریم. در حالیکه نیچه بهبیراهه می‌رود و بدنبال آن در نظام غیر دینی و حتی ضد دینی است.
البته منصور حلاج عارف بزرگقرن سوم از دیدگاه مارکسیست‌ها ابرمردی است که از (خودآئی) به (خدائی) رسیده است وخود را خدا می‌داند البته شطحیات او نیز مترادف با سخنان نیچه است.
اما در مکتـب اسلام حضرت علی(ع) انسان کاملـی است و مترادف ابر مرد » . او کسی است که براساس آرزوی نیچهفراتر از نیک و بد می‌اندیشید. او کسی است که در نماز خود انگشتری یادگار رسول خدارا به گدا می‌دهد و در جنگ صفین بر علیه آنان که قرآن را سرنیزه می‌کند و قرآن رابه داوری می‌طلبد به یاران خود می‌گوید : که قرآن ناطق منم ، اینها پاورق پاره‌ایبیش نیستند و در جنگ خندق در نبرد تن به تن با عمر بن عبدود وقتی که خواست سر اورا از تن جدا کند و او آب دهان انداخت لحظه‌ای درنگ کرد که مباداً این کشتن او ازسر انتقام و هوای نفس باشد.از این نمونه‌ها در مکتب اسلام فراوان هستند اما ماحصلکلام اینکه بنظر می‌رسد که ابر مرد نیچه همان انسان خلیفه الله مکاتب دینی باشد.
● نتیجه :
با بررسی افکار نیچه مشخص می‌گرددکه او بدنبال الگوئی از انسان است که ابر مرد باشد و فراتر از نیک و بد بیندیشد :حضرت علی (ع) می‌فرماید که برخی خدا را به طمع بهشت عبادت می‌کنند و این عبادتتاجران است و برخی به خاطر ترس از جهنم عبادت می‌کنند که این عبادت بردگان است منخدا را بخاطر محبت او و بخاطر خداوندی او عبادت می‌کنم. آیا مصداق این سخناناندیشیدن فراتر از نیک و بد نیست ؟
اما اینکه نیچه چرا بدنیالالگوی خود در نظام غیر دینی و ضد دین جستجو می‌کند ؟ مسئولیت فیلسوفان و معتقدانبه وحدانیت خداوند و معتقدان نظام‌ها دینی را سنگین‌تر می‌کند.
آیا این نظام‌ها در گسترشافکار فلسفی خود کاستی داشته‌اند ؟ آیا نیچه با این افکار و این نظام‌ها و اینشخصیت‌های دینی آشنا بوده است ؟
اینها همه پرسش‌هایی است کهمتفکران اسلامی را به تلاشی دو چندان در اشاعه مبانی فلسفی و اخلاقی دین نه بهعنوان گفتگوی تمدن‌ها و نه به عنوان گفتگوی ادیان بلکه به عنوان (گفتگوی اخلاق‌ها)برای یافتن منشور تفاهم ملل تحریک می‌نماید.

منابع : کتاب چنین گفت زرتشت ـداوری اخلاقی ـ ترجمه دکتر احمدعلی حیدری ـ مقاله‌های اینترنت
رحمتاله علیرحیمی
دانشجویکارشناسی ارشد رشته اخلاق
دانشکدهمجازی فرهنگ و معارف اسلامی – قم

منبع :بانک مقالات فارسی

هنرچـ ـ ژ

جوهر چیست و طرز تهیه اصلی آن به چه صورت میباشد

جوهر یکی از سوالاتی که اینروزها زیاد پرسیده مشه در مورد

جوهر است. جوهر محلولی ترکیبی است

که از ترکیب زعفران و گلاب و مسک سفید اصل که از بخورات بسیار

کمیاب است درست میشه گه بشرح زیر میباشد.

طرز تهیه جوهر :

ابتدا کمی گلاب را در یک استکان ریخته به اندازه مصرف و در

فریزر قرار دهید تا یخ بزنه و پس از آن به مقداری که خوب گلاب

رنگ بگیره روی اون زعفران را بدون اینکه خورد کنید میریزید

و در یخچال قرار میدهید که یخ گلاب به همراه زعفران در یخچال

آب بشه .

در ادامه کار:

بعد از گذشت یک شب که خوب زعفران رنگ خود را

پس داد یک سرنگ برمیدارید و سر سرنگ را درون پنبه یک گوش

پاک کن میکنید و در درون مایع زعفران قرار میدهید و مایع رنگی

جوهر  را به درون سرنگ میکشید که بجای گوش پاک کن از فیلتر سالم

یک سیگار باریک هم میتوانید استفاده کنید که استفاده از گوش

پاک کن و فیلتر سیگار برای این است که محلول بدون اضافات از

درون استکان کشیده شود و راه سوزن سرنگ بسته نشه. بعد

میتوانید محلول را در درون شیشه پنسیلین مصرف شده یا شیشه

کوچک مشابه بریزید و کمی مسک سفید به آن اضافه کنید و مسک عطر

خاصی به محلول میده. و باز پس از گذشت یک روز یکبار دیگه

مرحله تصویه را میتوانید تکرار کنید و جوهر را در شیشه ریخته و در یخچال نگهداری کنید.

و توجه داشته باشید که هیچوقت محلول را در هوای آزاد رار ندهید مگر ساعتی که از اون

میخواهید استفاده کنید چون گرما باعث کپک زدن و از دست دادن رنگ محلول میشه

و در نهایت فاسد میشه و  روی شیشه را رنگ بزنید و یا از شیشه های رنگی استفاده کنید

اگر محلول را به مدت بیش از یکهفته میخواهید نگهداری کنید.

از این محلول میتوان برای دعاهای جلب محبت و ابطال سحر قوی و دعای بحتگشایی و همه دعاهای خیراستفاده نمود.

بهتره در فریزر نگهداری بشه تا در یخچال. و دوستانی هم که به مسک اصلی نیاز

دارند میتوانند در تلگرام برای سفارش به من پیام بدهند.

کپی برداری بدون ذکر منبع و وبسایت حرام است

این هم ادرس:

https://mohebban66.ir/

شما در جایی اشاره کرده‌اید که فیلسوفان مسلمان با فلسفه یونانی گفت‌وگو کرده‌اند. آیا این گفت‌وگو در موقعیتی برابر بوده یا اینکه در ذیل فلسفه غرب قرار گرفته است؟

مقصودم از گفتگو و هم سخنی این بوده است که فیلسوفان جهان اسلام گرچه از یونانیان درس‌ ها آموختند اما به صرف آموخته ‌ها اکتفا نکردند بلکه خود صاحب‌نظر بودند و می توانستند با فیلسوفان یونانی بحث‌ ها داشته باشند. از موقعیت برابر یا نابرابر نمی‌ توان چیزی گفت زیرا فلسفه یونان بعد از هزار سال تحمل غربت به نیاکان ما رسیده و جایی در جهان اسلام پیدا کرده بود. فیلسوفان ما متون یونانیان را فهم و تفسیر می­‌کردند و گفتگویشان با متن ها بود.

فیلسوفان ما انسان را عالم صغیر و داننده و شناسنده موجودات و نیوشای سخن حق می‌ دانستند. آدمی با خرد خود می شناسد و عمل می کند و با روح و جان خود، عشق می ‌ورزد. فلسفه گزارش این شناخت و عمل و عشق ورزیدن است.

 در قدیم فلسفه گرچه به نظری و عملی و هر یک از آنها به شعبه‌ هایی تقسیم می شده است، فلسفه دین و فلسفه علم و فلسفه تکنیک و فلسفه تعلیم و تربیت و فلسفه ت و فلسفه فرهنگ و فلسفه تاریخ اگر بوده از کل فلسفه جدا نبوده است. فیلسوفان قدیم در باب تاریخ و تربیت و فرهنگ و ت و علم و عمل بحث داشته‌‌اند اما تا دو قرن پیش فلسفه به شعبه‌هایی مثل فلسفه علم و فلسفه تاریخ و . تقسیم نشده بود.

 در آثار افلاطون پرسش­‌هایی مثل دین چیست، ادراک چیست، ت چیست، تربیت چیست، عدالت چیست و . مطرح شده است اما همه اینها در ذیل یک فلسفه قرار دارند.

 در دوران جدید از آن جهت که اموری مثل دین و ت و فرهنگ و علم و تکنولوژی و تاریخ به عنوان جلوه‌­های نمایان وجود پدیدار شده­‌اند بحث خاص تفصیلی درباره آنها به نحوی استقلال پیدا کرده است. نه اینکه بر حسب اتفاق چیزی به نظر این یا آن فیلسوف رسیده باشد یا کسی به اقتضای مصلحتی تصمیم گرفته باشد به فلسفه علم یا فلسفه دین و فلسفه تاریخ تأسی کند.

تعبیر فلسفه مضاف هم تعبیر دقیقی نیست زیرا فلسفه به چیزی اضافه نمی شود 

و اگر مثلاً در فلسفه تاریخ در ظاهر اضافه می بینیم، اضافه اشراقیه است. فلسفه علم ظهور ماهیت و شرایط و امکان­‌های علم است نه اینکه فلسفه به علم اضافه شده باشد و بالاخره فلسفه را به قصد بهره برداری نمی‌ سازند و نمی توان ساخت.

 فلسفه ما را به طرح کلی جهان متوجه می‌ کند اما طرح مهندسی برای ساختن جهان نیست.

جملهمشهور غرب غروب حقیقت است” هم برای شماست؟

شما(سروش)ادیب و دانشمندید، شهرت دارید، خوش‌بیان و خطیب هستید، البته از ت و فلسفهاصلا سر در نمی‌آورید؛ ادیب هستید، و چون ادیب هستید می‌توانید عرفان را با فلسفهتحلیلی جمع بکنید، اگر غیر از ادیب بودید، اگر وارد عالم فلسفه می‌شدید، می‌فهمیدیدکه عرفان را نمی‌شود با فلسفه تحلیلی جمع کرد.

.آنجا نشان دادم که مجموعه‌این تفکرات مولوی و اکهارت و هایدگر، تفکرات عرفانی است و فلسفی نیست. 

گادامر که این حرف‌هایم را خوانده بود به من گفت درست می‌گویی؛ من سی سال است که دارم می‌گویم این استاد عزیز من هایدگر، عارف است ولی کسی قبول نمی‌کند. تو اولین بار است که این را نوشته‌ای.

عجیب است که اینجا هم آقای آیت‌اللهی و داوری اردکانی و دینانی هم این را قبول داشتند و یک‌بار به من گفتند که بله ما به همین دلیل هایدگر را قبول داریم که عارف است.

من گفتم من که می‌گویم هایدگر عارف است، دارم او را رد می‌کنم و نقد می‌کنم که مشی فلسفی راسیونل (عقل‌گرای) آلمان دارد به‌وسیله هایدگر منحرف می‌شود

                                                                                         •••

البته گزین‌گویه‌هانوعی ذهنیت گله‌وار را نیز در خود دارند. از حکمت‌های ادبی سومر و مصر تاکنون،گزین‌گویه‌ها نیروی خود را مدیون گلچین‌هایی بودند که مردم جامعه گرد آورده بودند.هر گزین‌گویه ممکن است به بهترین شکل، آن‌گونه که شلگل مدعی است، کمالی در خودباشد»، اما همچنین به نقطه‌ای در شبکه‌ای تبدیل می‌شود که اغلب فراسوی مرزهای ملیمی‌رود، و در عین‌حال می‌تواند شهرت و اعتبار خود را هم دائماً گسترش دهد. ‌این‌گونهاست که بهترین گزین‌گویه‌های مدرن هرگز به‌منزلۀ جمله‌ای تکین نوشته نشده‌اند،بلکه نویسندگانِ این سبک، از فرانسوا دو لا روشفوکو^۷ و گوته تا جرج کریستوف لیختن‌برگ، پاسکال ونیچه، دفترچه‌های بسیاری داشته‌اند، پر از گزین‌گویه‌هایی که اغلب در به پایانرساندن آن به دردسر ‌افتادند.

لذا با آنکه گزین‌گویهممکن است نوعی جوجه‌تیغی هژمونیک تلقی شود، مجموعه‌ای از گزین‌گویه‌ها بیشتر بهشمار زیادی از روباه‌های کوچک و زیرک شبیه‌اند.

از لحاظ ریشه‌شناختی،گزین‌گویه(aphorism) ترکیبی است از پیشوندیونانی apoبه معنای از، دور از»وhorizein به معنای بستن و محدودکردن». اصطلاح افق(horizon) که با این واژۀ یونانیهم‌ریشه است، در لغت‌نامۀ وبستر چنین توصیف شده است:

الف. پیوند ظاهریِ زمین وآسمان
ب. دایره بزرگی بر کرهآسمانی که از تقاطع کره آسمانی و صفحه‌ای مماس با سطح زمین، از چشم‌انداز ناظر،شکل می‌گیرد.

رسیدن به افق همیشهناممکن است؛ چراکه افق همواره به‌شکلی محتوم و ذاتی عقب می‌نشیند. افق به‌مثابۀموضع استعلایی، همچون خطی است بدون آغاز و انجام که مرز میان دیدنی و نادیدنی راتعیین می‌کند.

گزین‌گویه‌ها نحوۀ بیانخاصی دارند، محدوده‌ها را معین می‌سازند و معنای خود را بنا می‌نهند. هر تعریفمطلوب از محدوده و بیرون و درونْ خودآگاه است؛ همچنانکه تعریف یک چیزْ در نهایتمحدود ساختن آن است. انحنای زمین، مانند فرمِ اندیشه، به‌معنای این است که هموارهمحدوده‌ای پیش روی ما حضور دارد. گزین‌گویه در این بستر معنایی، از تناهی ما نشاندارد که پیوسته در برابر افقی گریزان ایستاده‌ایم. بر این اساس، اندیشه در فرارویاز افق زمان ناتوان است.

ما در دوره‌های پرآشوبو دشوار ممکن است توان تمرکز بر متن‌های پرحجم و سنگین را نداشته باشیم. متونیهمچون این یا آن^۸، اثر درخشان کگور، این فیلسوف پاره‌گفتارها،که در دو مجلد قطور و ۱۲۰۰ صفحه‌ای در دانشگاه پرینستون ترجمه شده است. پدیدارشناسی روح هگل که ۶۰۰ صفحه است، جمهوری افلاطوننیز ۵۰۰ و نقدهای سه‌گانه کانت در مجموع ۲۴۰۰ صفحه است. میشل فوکو نیز کتاب‌هایحجیمی را به نگارش درآورده که زایش کلینیک، تنبیه و مجازات، نظماشیا و دیرینه‌‌شناسی دانش از آن جمله‌اند. او در سال‌هایپایانی عمر خود به ژانر کوتاه‌تری روی آورد که در عصر باستان هاپونماتا^۹ خوانده می‌شد. نمونه‌هایی از این شیوه را درگفتار رواقیان، اپیکوریان و عیسی (ع) می‌توان یافت. او در خود نویسی»^۱۰ دربارۀ سبک واگویه» می‌نویسد:

در این دوران، فرهنگی درکار بوده که می‌توان با نام نوشتار شخصی» از آن یاد کرد: یادداشت‌برداری ازخوانده‌ها، گفتگوها و تأملاتی که شخص شنیده، داشته یا به کار گرفته است؛ یادداشت‌نویسیدربارۀ این یا آن موضوع مهم (آنچه در یونان واگویه خوانده می‌شد) که با گذر زمانبارها خوانده می‌شود تا محتوای آن دوباره در دسترس قرار گیرد.

بر این اساس، پروای خودداشتن، به معنای تفکر دربارۀ گزین‌گویه‌ها و اندیشیدنی گزین‌گویانه است.

نیچه در حکمت شادان»نوشته است:

ما از آن‌ها نیستیم کهتنها از میان کتاب‌ها و در پی برانگیخته شدن با آن‌ها می‌اندیشند. عادت ما این استکه خارج از خانه بیندیشیم؛ در راه رفتن، بالا پریدن، صعودکردن، رقصیدن. و ترجیحاًدر کوه‌هایی تنها یا در نزدیکی دریا؛ جایی که حتی مسیرها نیز اندیشه‌برانگیزند.

?????!!!در عصر همه‌گیری کووید-۱۹ و گرفتاری انسانی، بسیاری از ما در خانهحبس شده‌ایم. آیا گزین‌گویه‌ای خوش‌ساخت، ملایم و لطیف دقیقاً همان چیزی نیست کهراه می‌رود، می‌جهد، صعود می‌کند و می‌رقصد؟ شاید با خواندن گزین‌گویه‌های بیشتر،و سرودن گزین‌گویه‌های خودمان، بتوانیم هنر زیستن در این عصر تاریک را تقویت کنیم.اما از همه این‌ها گذشته، واقعا چه کسی در گردش بیرونِ خانه هگل می‌خواند؟؟؟؟؟!!!!!!!

 ؟؟؟؟؟؟؟؟؟

                                                                                         •••

دیالکتیک فلسفه و گزیده‌گوییدر آلمان سدۀ نوزدهم به اوج خود رسید. پس از کانت، متفکرانی همچون فردریش شلگل،آرتور شوپنهاور، سورن کگور و نیچه از قالب کوتاه‌نویسی بهره گرفتند تا با پرسشِچگونه فلسفه ورزیدن» دست و پنجه نرم کنند، بدون آنکه بر نظام‌های فلسفی تکیهکنند. رمانتیک‌ها عاشق ویرانه‌ها، آثار ناتمام و سایه‌ها بودند؛ مانند نقاشی‌هایکاسپر دیوید فردریش، سمفونی ناتمام شوبرت یا توجه وسواس‌گونه به عصر کلاسیک. اینآیین گزیده‌گویی در حقیقت واکنشی به خواست بی‌پایان کانتی برای نظام‌سازی بود.رمانتیک‌ها در تقابل با شیوه‌های متداول برای بازنمود دانش استعلایی، بر این نکتهتأکید داشتند که تنها راه برای چنین بازنمودی، حرکت در مسیر امر جزئی است.بنابراین نسبت میان تفکر گزین‌گویانه و سیستماتیک، از دید آن‌ها همان نسبت میانامر خُرد (جزئی) و کلان (کلی) است.

مجله آلمانی داسآتینیوم^۴ در مجموعه‌ای از مقالات، نقدها، گفتگوها ومانیفست‌های گیج‌کننده، در فاصلۀ سال‌های ۱۷۹۸ تا ۱۸۰۰، رمانتیسیسم را به‌منزلۀواکنش زیباشناختیِ یکپارچه و جایگزینی فلسفی برای ایدئالیسم بنا نهاد. پاره‌گفتارهایاین مجله از یک سو هر فرد را به‌مثابۀ یک نظام، یا حداقل در حد یک روح یا بذر»قلمداد کردند و از سوی دیگر، هر گفتگو» را زنجیره یا حلقه‌ای از پاره‌گفته‌ها»دانستند که داشتن یک نظام و نداشتن آن» را به یکسان برای روح مرگبار» می‌سازد وآمیختن این دو را پیشنهاد می‌کند.

نیچه به عنوان یکی ازآخرین متفکران این شیوۀ تفکرِ رمانتیک در غروب بت‌ها می‌نویسد:

من به همۀ سیستم‌سازانبدگمانم و از ایشان روی‌گردان. خواست سیستم‌سازی خلاف درست‌کرداری‌ست . گزین‌گویی،نغزگویی، که من نخستین استاد آن در میان آلمانیان‌ام، همان فرم‌های جاودانگی»‌اند؛بلندپروازی من آن است که در ده جمله چیزی را بگویم که کسی دیگر در یک کتاب می‌گوید؛که کسی در یک کتاب هم نمی‌گوید.^۵

دوران آغازینِ زندگیفکری نیچه در مقامِ متخصصِ متون کلاسیک، به گرد‌آوردن پاره‌گفتارهای متفکراننخستین یونان گذشت و بر اساس همین دانش قابل توجه بود که در ۱۸۶۹، زمانی که ۲۴ سالسن داشت، به مرتبۀ استادی در فیلولوژی یونانی در دانشگاه بازل دست یافت.

زمانی که نیچه در اواخر ۱۸۷۰ شغل دانشگاهی خودرا در پژوهش‌های کلاسیک ترک کرد، متن‌شناسی گزین‌گویه‌ها در نگاه او به فلسفۀ گزین‌گویهبدل شد. به‌این‌ترتیب، او به جای مطالعۀ گزین‌گویه‌ها، خلق آن‌ها را به قلم خود درپیش گرفت. نیچه در بارورترین بخش از حیات خود، میان دو اثر انسانی، زیاده‌انسانی (۱۸۷۸) و آنک انسان (۱۸۸۸)، هزاران هزار پاره‌گفتارو گزین‌گویۀ نغز تصنیف کرد و این سبک گزین‌گویانه رفته‌رفته به شیوۀ مطلوب نیچهبدل شد. چنانکه پیامبر چنین گفت زرتشت با زبانی سخن می‌گوید کهیادآور سبک معماگونه و دیونیسوسی در ادب حکیمانۀ یونان است.

در واقع فرم ادبی مبتنیبر گزین‌گویی شیوه‌ای بود که نیچه در آن به خوانندگان خود می‌آموخت که نظریه یاچشم‌انداز خاص نیچه‌ای را بی‌چون‌و‌چرا نپذیرند، بلکه فلسفۀ زندگیِ اختصاصی خود رابیافرینند. او در این رابطه می‌نویسد: در کتاب‌های گزین‌گویانه، مانند نوشته‌هایمن، شمار زیادی عبارات فراموش‌شده و زنجیره‌‌های فکری در میان گزین‌گویه‌های کوتاهپنهان است». معنای این سخن آن است که نیچه بنا ندارد لقمه را جویده و در دهانخواننده بگذارد. روش او چیزی از گونۀ گفتار هراکلیتوسی است؛ سخنانی جهنده و سخت وکوتاه، پندهایی پیش‌گویانه و تیرهایی که به قلب خوانندگان می‌نشیند تا عادات فکریآن‌ها را بر هم بریزد و از میان بردارد. خوانندگان در برابر متون او باید کاربیشتری انجام دهند و آنچه را میان و پس پشت» واژگان تیز و برّان او پنهان است،جست‌وجو کنند. نیچه در یکی از همین بینش‌های شکافنده در غروب بت‌ها می‌نویسد:

دربارۀ چیزی واژۀ کافیداریم که آن را دیگر از سر گذرانده باشیم. گفتاری نیست که ذره‌ای خوارشماری در آننباشد . گوینده همین که زبان باز کرد خود را عامّی کرده است.

نیچه می‌خواهد ما را بهتفکر دربارۀ پیوند سست میان افکار درونی، سخن و نوشتار برانگیزد. تولید اندیشه، یاهمان حرکت از ایده‌های ذهنی به سوی ایده‌های بیان‌شده در نوشتار، هرگز بی‌خلل صورتنمی‌گیرد و همیشه نوعی مسئلۀ وفاداری در انتقال از ایده ذهنی به متن در کار است.از این رو است که درونی‌ترین اندیشه‌های ما به چنگ زبان نمی‌آیند و گزین‌گویهحقیقی در واقع ورای واژگان است. به بیان ظریف شلگل:

پاره‌گفتار باید همچون یکاثر هنری به طور کامل از جهان پیرامون خود ایزوله و همچون خارپشت خودبسنده باشد.

این مقایسه میان خارپشتو گزین‌گویه به هیچ روی امری تصادفی نیست، چراکه نمونه‌های دیگری از ارجاع به اینجانور، از جمله در پاره‌گفتار آرخیلوخوس^۶، یافتنی است. همان تمثیلی که آیزایا برلینبعدتر آن را این گونه به ما شناساند:

روباه چیزهای بسیاری می‌داند،حال آنکه خارپشت تنها یک چیز می‌داند.

گرچه گزین‌گویه درتعریف خود نوعی بیان موجز است، تقریباً همیشه در روندی مداوم از تکرارهای بی‌شمار،تکثیر می‌شود. گزین‌گویه همچون خارپشت، بنا به ماهیت خود، جانوری منزوی است، اما

ما از آن‌ها نیستیم که تنها ازمیان کتاب‌ها و در پی برانگیخته شدن با آن‌ها می‌اندیشند. عادت ما این است که خارجاز خانه بیندیشیم

گزین‌گویه‌ها پیش ازتولد فلسفۀ غرب نیز وجود داشته‌اند. در یونان باستان، گفته‌های کوتاه اناکسیمندر،کسنوفانس، پارمنیدس یا هراکلیتوس نخستین تلاش‌ها برای تفکر نظرورزانه را بنیاننهادند و درعین‌حال، سنتی را تأسیس کردند که افلاطون و ارسطو مخالف سرسخت آنبودند. گفته‌های مبهم آن‌ها از تحلیل گفتار می‌گریزد و در چارچوبِ نظم سیستماتیکقرار نمی‌گیرد. با آنکه هیچکس در خردمندانه بودن این گفته‌ها تردید نداشت، افلاطونو ارسطو با گونه‌ای دودلی به آن‌ها می‌نگریستند. زیرا چنین به نظر می‌رسید که اینسخنان بی ‌هیچ دقتی بر زبان آمده‌اند و گفته‌هایی پراکنده و مشوش از زبان مردانیبس زیرک و دانا هستند.

به عنوان مثال افلاطوندر نقد هراکلیتوس چنین می‌گوید:

اگر از اینان سؤالیبپرسید، عبارتی رازآلود را از انبان خود بیرون می‌کشد و به سویتان پرتاب می‌کند واگر تلاش کنید او را به ارائۀ توضیحی از آنچه گفته وادارید، عبارت دیگری را دریافتخواهید کرد، پر از پیچ‌وتابِ غریبِ زبان.

افلاطون این راهبردهراکلیتوسی را مشکل‌زا می‌داند، چرا که چنین متفکری پیوسته به خلق گزین‌گویه‌هایتازه می‌پردازد تا از داوری و نتیجه‌گیری بگریزد. در چنین چارچوبی، هراکلیتوس دستِ‌کمبه دو شیوۀ بنیادین در برابر افلاطون می‌ایستد: نخست آنکه نظریۀ تغییر دائمیِ اودر تقابل با نظریۀ صور افلاطونی است و دوم آنکه اندیشۀ او ظاهراً در به نحویانفرادی، تک‌گویانه و ضدانسان‌گرایانه بر مخاطب اثر می‌گذارد، حال آنکه افلاطونهمواره متفکری اجتماعی، اهل گفتگو و پذیرا به نظر می‌رسد.

نقد افلاطون بر شیوۀگزین‌گویانه و رازآلود سلف خویش، نشانگر مرحله‌ای مهم در روند تکامل فلسفه باستانیاست که در آن، حرف‌های الهام‌آمیز جای خود را به گفتار استدلالی می‌دهد، تفکر ازابهام به سوی وضوح می‌رود و در نتیجه، سبک گزین‌گویانه به سود استدلال منطقی بهحاشیه رانده می‌شود. به‌این‌ترتیب، از دوران سقراط به بعد، فلسفه را نمی‌توان بدونبرهان و استدلال تصور کرد.

من معتقدم می‌شود دربرابر افلاطون از هراکلیتوس دفاع کرد. زیرا سردرگمی برآمده از گفته‌های معماگونهوماً به ویرانی تفکر نمی‌انجامد، بلکه می‌تواند منجر به پژوهش‌هایی مولّد بشود.برای نمونه گفتۀ مشهور زیر را در نظر بگیرید:

ذات پنهان‌شدن را دوستدارد.
(یا)
ذات معمولاً خود را پنهانمی‌کند.

این چند واژه سیلی ازتفسیر و پرسش به راه انداخته‌اند: ذات چیست؟ پنهان‌شدن چیست؟ دوست‌داشتن چیست؟ پیرهدو^۱، فیلسوف فرانسوی در حجابِ ایزیس^۲ از دست‌کم پنج تفسیر ممکن از این عبارت سخن می‌گوید:دانستنِ معنای حقیقی هر چیز دشوار است؛ معنا می‌خواهد پنهان شود؛ ذات منشاء هر چیزاست و جست‌وجوی ردپای آن دشوار است؛ مرگ از پیِ زادن می‌آید؛ و نمودها فریبنده‌اند.ذات هراکلیتوس (و به‌طور کلی ذات زبان) دوست دارد پنهان شود. بر این پایه می‌تواننتیجه گرفت که گزین‌گویه‌ها پنهان‌شدن را دوست دارند و تفاسیر روشن‌ساختن را.

الگویی که هراکلیتوسدربارۀ ذات به کار می‌برد را می‌توان دربارۀ هر نوع گزین‌گویی گفت. گزین‌گویه‌هابه دقت و خوانش کامل‌تر دعوت می‌کنند و هم‌زمان در برابر هر خوانشی می‌ایستند، وبه این ترتیب از هر خواننده‌ای می‌خواهند تا دست به تعبیر و تفسیر (هرمنوتیک)بزند. پاره‌گفته‌ها نسبت به فلسفۀ استدلالی تناقض‌آمیز و ابتدایی به نظر می‌رسند؛زیرا معماگونه و پیچیده‌اند و کاری نمی‌کنند جز برانگیختن ما به تفکر دربارۀخواستگاه و ذات اشیا.

هر گزین‌گویه‌‌ایمستم تفسیر است و در این تفسیر، خواننده به مشارکت در کنش فلسفی فراخوانده می‌شود.او دعوت می‌شود که خود نیز فلسفه بورزد. ازاین‌رو گزین‌گویه‌ها هم‌زمان پیش ازفلسفه حضور دارند، در برابر آن می‌ایستند و پس از فلسفه ادامه می‌یابند.

دکارت در قرن هفدهمفلسفۀ جدید را با ارائۀ قوانین و جهت‌گیری‌های مورد نیاز برای اندیشیدنِ شفاف آغازکرد. با‌این‌حال و چند دهه پس از او، پاسکال اصلاحاتی اساسی در پیشنهاد او ایجادکرد. شاید او شرط بسته بود» که نظم قاعده‌مند، بیش از حد جدی گرفته شده است.پاسکال از هر جهت یکی از نوابغ عصر خود بود. او در سنین جوانی در هندسه و جبر تلاش‌هایمؤثری کرد و در اواخر دهۀ بیستم

دیالکتیک فلسفه و گزیده‌گویی درآلمان سدۀ نوزدهم به اوج خود رسید

ین یا آن؟

اگر نظام‌های فلسفی همه‌چیز را در چارچوب‌هایخود جای می‌دهند، گزین‌گویه‌ها چارچوب‌ها را در هم می‌شکنند

سه شنبه ۱۷ تیر ۱۳۹۹ ۰۹:۱۷

اندروهوی

ترجمۀ: علیحاتمیان مرجع: aeon

گاهی به نظر می‌رسدگزین‌گویه‌ها هیچ فایده‌ای برای تفکر جدی ندارند و فقط به درد صفحه‌هایاینستاگرامی‌ای می‌خورند که با جمله‌های قصار لایک جمع می‌کنند. گزین‌گویه‌ها اغلببا ابهامی برطرف‌نشدنی دست به گریبانند و اگرچه عمیق و حکمت‌آمیز به نظر می‌رسند،اما در نهایت، انگار هیچکس نمی‌داند چه می‌خواهد بگویند. یک استاد فلسفه که سال‌هاستدربارۀ گزین‌گویه‌ها تحقیق می‌کند توضیح می‌دهد که گزین‌گویه‌ها، نه طبع‌آزمایی‌هایادبی، بلکه حمله‌ای مؤثر به شکلی از فلسفه بوده‌اند که همواره در پی نظام‌مند کردناندیشه بوده است.

اندرو هوی، ایان — دوره‌های امروزی تاریخ فلسفه در دانشگاه‌ها، بهبررسی متفکران برجسته تمدن غرب، همچون دسته‌ای باشکوه از فیلسوفان، از افلاطون وارسطو، تا دکارت و کانت و هگل و نیچه اختصاص یافته‌اند. این بزرگ‌ترین اذهانِ همهدوران‌ها، ایده‌های خود را در چارچوب مجلداتی قطور، آکنده از تعاریفِ پیراسته،استدلال‌های دقیق و نقدهای پیوسته ارائه کرده‌اند. آموزگاران فلسفه نیز بر پایۀاین متون، روایت‌های اصلیِ این ایده‌های فلسفی را به نسل‌های جدید جویندگان دانشمی‌آموزند.

ایمانوئل کانت چهره‌ایاست که این سنت فلسفی را به‌خوبی نمایندگی می‌کند. فیلسوف آلمانی در صفحات پایانی نقدعقل محض (۱۷۸۱)، تاریخ فلسفه را از افلاطون تا ارسطو و پس از آن، تا لاک،لایبنیتس و خودش، به‌مثابۀ تلاش‌هایی برای برساختن نظامی [فلسفی] روایت می‌کند.کانت خودش را چیزی نمی‌داند، جز یک معمار زبردستِ اندیشه‌ها:

مقصودم از معماری، هنرنظام‌سازی است. زیرا وحدت نظام‌مند همان چیزی است که باورهای عمومی را به قامت علمدرمی‌آورد.

معنای این سخن آن استکه علم مجموعه‌ای از اندیشه‌های اتفاقی و باری‌به‌هرجهت را در قالبی سازگار و نظام‌مندبازسازی می‌کند و صرفاً پس از این بازسازی است که فلسفه می‌تواند به نظریه یا روشیبرای داوری میان دانش و نادانش بدل گردد. از این رو بدون نظام، فلسفۀ واقعی نیز درکار نخواهد بود.

اما آیا ممکن است چیزیبیش از آنچه در فلسفۀ کانت یافتنی است، وجود داشته باشد؟ چه خواهد شد اگر تاریخفلسفه را نه از چشم‌انداز نظام‌های اندیشه، بلکه با تلقی جایگزینی بنگریم که بهپاره‌ها و گزیده‌های اندیشه توجه بیشتری نشان می‌دهد؟

به‌عنوان نمونه گفتۀهراکلیتوس را در نظر آورید که ذاتْ پنهان‌شدن را دوست دارد»؛ یا این سخن پاسکالکه سکوتِ جاودانِ این فضاهای نامتناهی مرا به هراس می‌افکند»؛ یا این گزین‌گویۀنیچه که اگر بنا باشد معبدی بر پا شود، باید معبدی ویران گردد». هراکلیتوس پیش ازو در برابر افلاطون و ارسطو، پاسکال پس از و در برابر دکارت و نیچه پس از و دربرابر کانت و هگل ایستاده‌اند. آیا می‌توان حرکت تاریخ اندیشه را بر مدار گزین‌گویه‌هاتحلیل کرد؟

بخش قابل توجهی ازتاریخ فلسفه در غرب را می‌شود به‌مثابۀ تلاش‌هایی برای برپایی نظام روایت کرد. حالآنکه بخش بزرگی از تاریخ گزین‌گویه‌ها را می‌توان چونان هشدار، ایستادگی و رویگرداندن از این کلان‌سیستم‌ها، از طریق خلق پاره‌های ادبی، به شمار آورد. فیلسوفخطوط پیوسته‌ای از استدلال را به نقد می‌کشد یا بنا می‌نهد؛ اما گزیده‌گو خطوطپراکنده‌ای از شهود را به شکل ترکیبی ادبی می‌سراید. یکی از این دو در زنجیرۀ منطقحرکت می‌کند و دیگری این زنجیره را پاره می‌کند و درمی‌گذرد.